Zapalenie oskrzelików

Przyczyny zapalenia oskrzelików

Zapalenie oskrzelików to jedna z częstszych chorób infekcyjnych dolnych dróg oddechowych diagnozowana u dzieci. Jej przyczyną okazuje się być zakażenie wirusem RSV, rzadziej innymi wirusami, np. rynowirusami, wirusem grypy czy paragrypy lub adenowirusem, czyli wirusami, które mogą okazać się przyczyną zakażeń także innych odcinków układu oddechowego, np. zapalenia gardła czy zapalenia krtani.

Zakażenie szerzy się drogą kropelkową podczas kontaktu z wydzielinami rozprzestrzenianymi przez osoby chore podczas kichania czy kaszlu. Zapalenie oskrzelików bardzo łatwo szerzy się w zamkniętych środowiskach żłobka czy przedszkola, a choroba rozwija się już po kilku dniach od kontaktu z wirusem. Rozprzestrzenianie wirusa obserwuje się zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym.

Istnieje lista czynników ryzyka cięższego przebiegu zapalenia oskrzelików. Znajdują się na niej m.in. wcześniactwo, przewlekłe choroby układu oddechowego, wady serca, zaburzenia neurologiczne, zaburzenia odporności, wiek poniżej 3. miesiąca, krótkotrwałe karmienie piersią przed wprowadzeniem mieszanek mlecznych czy narażenie na dym tytoniowy lub inne substancje drażniące.

Obserwuje się sezonowość zachorowań na zapalenie oskrzelików – W Europie to okres od późnej jesieni do wiosny ze szczytem w styczniu lub lutym. Na zapalenie oskrzelików zapadają przede wszystkim niemowlęta między 2. a 6. miesiącem życia. Chłopcy chorują nieco częściej niż dziewczynki. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. W większości przypadków zapalenie oskrzelików ma łagodny przebieg, ale 1-2 proc. dzieci wymaga hospitalizacji.

Do czynników predysponujących do rozwoju choroby należą wcześniactwo, niedobory odporności, współistnienie chorób neurologicznych, układu krążenia i układu oddechowego. Poza tym do grupy ryzyka zaliczają się dzieci poniżej 3. miesiąca życia, dzieci uczęszczające do żłobka, karmione sztucznie lub niesczepione według aktualnego kalendarza szczepień.

Objawy zapalenia oskrzelików

Pierwsze objawy zapalenia oskrzelików mogą być łatwo pomylone ze zwykłą chorobą przeziębieniową. Dziecko ma katar i suchy kaszel z towarzyszącymi stanami podgorączkowymi. Po kilku dniach nie obserwuje się jednak poprawy, ale nasilenie kaszlu, który dodatkowo staje się mokry, a w oskrzelikach zaczyna zalegać trudna do odkrztuszenia wydzielina, co z kolei prowadzi do narastania duszności. Jest to wynik martwicy i stopniowego złuszczania się komórek nabłonka wyścielającego oskrzeliki. U najmłodszych dzieci na duszność może wskazywać świszczący oddech, przyspieszenie oddechu, poruszanie skrzydełkami nosa, drażliwość czy szybkie męczenie się podczas karmienia.

Diagnozę zapalenia oskrzelików stawia się na podstawie wywiadu z opiekunami dziecka i badania, podczas którego lekarz stwierdza osłuchowo cechy zwężenia dróg oddechowych i wzmożoną aktywność mięśni oddechowych. W razie potrzeby można także zlecić wykonanie badania RTG klatki piersiowej, które ma przede wszystkim na celu wykluczenie zapalenia płuc, ale także zobrazowanie rozdęcia miąższu płucnego z wtórnym spłaszczeniem przepony.

Leczenie zapalenia oskrzelików

Zapalenie oskrzelików ma najczęściej łagodny przebieg, a leczenie może być prowadzone w warunkach domowych. Ze względu na wirusowe pochodzenie choroby terapia ogranicza się do zwalczania objawów. Najważniejsze jest oczyszczanie jamy nosowej z zalegającej wydzieliny i ewentualne inhalacje z zastosowaniem soli kuchennej lub roztworu wody morskiej. W razie wystąpienia wyższych wartości gorączki, należy podać dziecku lek przeciwgorączkowy, np. ibuprofen czy paracetamol. Warto zadbać także o utrzymywanie odpowiedniej temperatury i nawilżenia powietrza w pokoju dziecięcym.

Pamiętajmy, że zakażeń wirusowych nie leczy się za pomocą antybiotyków, dlatego w przypadku zapalenia oskrzelików ich podawanie nie ma żadnego sensu. Jedynym wyjątkiem jest współwystępowanie u dziecka zakażenia bakteryjnego, np. zapalenia ucha środkowego.

Wystąpienie jakichkolwiek niepokojących objawów, np. zasinienia, nasilonej duszności czy problemów z karmieniem, stanowi wskazanie do natychmiastowej konsultacji z pediatrą i najczęściej hospitalizacji. Spadek saturacji, czyli wysycenia tlenem krwi, jest natomiast wskazaniem do włączenia tlenoterapii. Nie udowodniono jednak korzystnego wpływu leków rozszerzających oskrzela czy glikokortykosteroidów.

Przechorowanie zapalenia oskrzelików predysponuje do występowania jego nawrotów do ukończenia 2. roku życia. Warto jednak podkreślić, że każde kolejne zakażenie ma z reguły łagodniejszy przebieg.

1. Pediatria, tom 2, pod red. Kawalec W., PZWL, Warszawa 2013.
2. Pediatria.Podręcznik do Lekarskiego Egzaminu Końcowego i Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego, pod red. Dobrzańska A., wyd. Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2014.
3. Kua K.P., Lee S.W.,Complementary and alternative medicine for the treatment of bronchiolitis in infants: A systematic review, “PLoS One”, 2017 Feb 17;12(2):e0172289.
4. Oymar K. et al., Acute bronchiolitis in infants, a review, “Scand J Trauma Resusc Emerg Med”, 2014 Apr 3;22:23.