Jakie są przyczyny bólu stawów?

Ból stawów – podstawowe informacje

O bólu stawów mówi się nie tylko, gdy odczuwa się dyskomfort w samym stawie, lecz także w okolicy sąsiadujących z nim struktur, a więc ścięgien, więzadeł i kaletki maziowej. Taka dolegliwość może wynikać z powstania pewnych patologii w budowie anatomicznej, jak również mieć przyczynę całkiem od stawów niezależną.

Zdarza się, że ból stawów stanowi przypadek incydentalny, nie jest objawem żadnej choroby i mija samoistnie po jakimś czasie. Bywa jednak i tak, że jest symptomem alarmującym o pewnych nieprawidłowościach organizmu – na przykład zapalenia – przez co wymaga podjęcia diagnostyki i leczenia.

Ból stawów może pojawić się u osób w każdym wieku, zarówno u dzieci, jak i dorosłych czy też ludzi w podeszłym wieku. Mimo tego, że to dość powszechna dolegliwość w ujęciu statystycznym, jej częstotliwość wzrasta wraz z wiekiem. Dzieje się tak, ponieważ stawy są jednym z narządów ruchu, które z biegiem lat w naturalny sposób ulegają silnej eksploatacji, co daje się zauważyć właśnie pod postacią subiektywnych odczuć bólowych zwłaszcza w dalszych dekadach życia.

Przeczytaj także: Świńska grypa – objawy, przyczyny, czy jest niebezpieczna?

Jakie są rodzaje bólu stawów?

U pacjenta, który zgłasza ból stawów, najważniejsze jest rozstrzygnięcie, czy jest to wyłącznie ból stawów (athralgia), czy może zapalenie stawu (arthritis).

Samo subiektywne odczucie bólowe nie musi od razu oznaczać zapalenia stawu, ale stan zapalny w strukturach okalających – kaletkach, więzadłach, ścięgnach, jak również choroby o zupełnie innej etiologii. O arthritis mówi się, gdy pojawiają się, poza bólem, przede wszystkim: obrzęk, upośledzenie funkcji (rozumiane jako „sztywność poranna” i „zastanie się stawów”), wyraźna ciepłota oraz zaczerwienienie, choć te ostatnie nie stanowią stałych cech zapaleniowych.

Rodzaje bólu stawów:

• niezapalne – ból, zaczerwienienie, wyraźna ciepłota, brak obrzęku;
• zapalne – ból, obrzęk, upośledzenie funkcji, wyraźna ciepłota, zaczerwienienie.

Jakie są przyczyny bólu stawów?

Jak już zostało wspomniane, ból stawów to dolegliwość zgłaszana przez pacjentów w różnym wieku. Doświadczają jej już najmłodsi, u których ból stawów może być oznaką toczącej się, nawet w odległym narządzie, infekcji. Odczynowe, reaktywne zapalenie stawu to częsty problem u dzieci. Jego przyczyną są liczne chorobotwórcze drobnoustroje, zarówno bakterie, wirusy, jak i pasożyty. W badaniu przedmiotowym zwykle obok bolesności i ograniczonej ruchomości stawu pojawiają się także inne objawy ze strony narządu wzroku, błony śluzowej czy układów pokarmowego, oddechowego, moczowo-płciowego czy sercowo-naczyniowego. Leczenie polega głównie na podawaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) i oszczędzającym trybie życia, pozwalającym odciążyć chore stawy. W większości przypadków wszelkie dolegliwości mijają samoistnie, aczkolwiek niekiedy schorzenie przybiera nawrotowy charakter.

Z bólem stawów borykają się także osoby dorosłe. Tu częstą przyczyną jest również infekcja wirusowa wywołana wirusem przeziębienia (rhino-, korona-, adenowirusy oraz wirusy z rodziny Herpes simplex), wirusem grypy, ospy wietrznej czy różyczki. W schorzeniach o takiej etiologii obok bólu wszystkich stawów pojawiają się takie charakterystyczne objawy, jak wysypka, ból brzucha, nudności, biegunka, zapalenie spojówek, opryszczka, gorączka z dreszczami oraz ogólne osłabienie.

Ponadto zdarza się, że ból stawów kolanowych czy biodrowych jest skutkiem nadmiernego obciążenia lub urazu mechanicznego. Wielu takich kontuzji doświadczają sportowcy, ale również amatorzy aktywności fizycznych, przeceniający swoje siły lub po prostu bagatelizujący znaczenie rozgrzewki.

Problemy ze stawami mogą mieć także osoby spędzające dużo czasu przed komputerem i ci, którzy prowadzą siedzący tryb życia. Utrwalając nieprawidłową postawę ciała, łatwo o ból kręgosłupa, stawów i mięśni, nasilający się zwłaszcza podczas wykonywania ruchu.

Przyczyną bólu stawów może być także choroba zwyrodnieniowa stawów, która najczęściej ujawnia się w 4.- 6. dekadzie życia. W grupie ryzyka znajdują się głównie kobiety, sportowcy, osoby z nadwagą, wadami postawy, mutacjami genetycznymi, chorobami metabolicznymi i endokrynologicznymi. Dominującym objawem jest pojawiający się zwłaszcza w trakcie ruchu ból stawów dłoni, łokci, kolan i bioder. W nomenklaturze medycznej nazywa się go „bólem startowym”, bo najbardziej doskwiera właśnie na początku wykonywania aktywności. Charakterystyczne są również bolesność uciskowa, krótkotrwałe sztywnienie stawów, ich trzeszczenie podczas ruchu, a w obrazie diagnostycznym wysięg oraz wyraźne poszerzenie i zniekształcenie obrysu stawów. Rozpoznanie choroby zwyrodnieniowej może nastąpić tylko wówczas, gdy objawy kliniczne odpowiadają obrazowi radiologicznemu. Niestety współczesna medycyna nie zna leku, który pozwoliłby zahamować postęp zwyrodnienia. Dlatego też w leczeniu główny nacisk stawia się na poprawienie komfortu pacjenta.

Ale bóle stawów, zwłaszcza ból stawów palców dłoni przebiegający z obrzękiem, sztywnością, niekiedy gorączką, mogą wskazywać jeszcze na choroby o podłożu autoimmunologicznym. Schorzenia, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), toczeń rumieniowaty czy młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, powstają w konsekwencji zaburzeń odpowiedzi immunologicznej. To choroby przewlekłe, z których najpowszechniejszą jest reumatoidalne zapalenie stawów, znane jako artretyzm. RZS ujawnia się głównie u kobiet między 30. a 50. rokiem życia (u mężczyzn ryzyko zachorowania rośnie wprost proporcjonalnie do wieku), przynosząc objawy mylnie sugerujące grypę, której towarzyszą objawy stawowe. Artretyzm można skutecznie leczyć. Im wcześniej podejmie się leczenie, tym lepsze są rokowania, a nawet szanse na całkowite pokonanie choroby.

Z całą pewnością najwięcej problemów ze stawami odnotowuje się u osób w podeszłym wieku. Seniorzy są narażeni nie tylko na takie popularne choroby, jak omówione wyżej reumatoidalne zapalenie stawów i chorobę zwyrodnieniową, lecz także na rzadziej występujące schorzenia, wśród których znajdują się:

• zespół kanału nadgarstka;
• zespół krętarzowy;
• fibromialgia;
• polimialgia reumatyczna;
• choroba Forestiera;
• dna rzekoma;
• a także zespoły paranowotworowe.

Ból stawów – jak sobie pomóc?

Ponieważ ból stawów może mieć wiele przyczyn, pierwszym krokiem, aby sobie pomóc, jest podjęcie specjalistycznego leczenia. Tylko znając źródło choroby, można skutecznie jej przeciwdziałać. Dlatego, gdy pojawia się ból stawów i wysypka, gorączka, obrzęk, zaczerwienienie czy inne niepokojące objawy, należy niezwłocznie skonsultować je ze specjalistą. Doraźną pomocą na łagodzenie nieznośnych dolegliwości jest stosowanie zimnych okładów, przyjmowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych oraz ograniczenie ruchomości chorego narządu. Ważne jest, aby tabletki na ból stawów przyjmować nie na własną rękę, a wyłącznie po zaleceniu lekarza.

Zobacz również: Fenylefryna – przy jakich schorzeniach i objawach jest stosowana?

• A. Jasik, E. Marcinowska-Suchowierska, Bóle stawów u osób w podeszłym wieku, ,,Postępy Nauk Medycznych”, t. 24, nr 5, 2011, dostępne w Internecie [20.09.2019]: http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2014/09/pnm_2011_402_409.pdf
• A. Maślany i in., Odczynowe zapalenie stawów u dzieci, ,,Pediatria Medycyna Rodzinna” 6/2, 2010, dostępne w Internecie [20.09.2019]