Powikłania zapalenia ucha środkowego

Zapalenie ucha środkowego – objawy i leczenie

Zapalenie ucha środkowego jest stanem zapalnym wyściółki struktur, leżących w obrębie ucha środkowego, który rozwija się za zachowaną błoną bębenkową. Czynnikami etiologicznymi są wirusy (powodujące zapalenie nieropne) i bakterie (przyczyna zapaleń ropnych). Zakażenie mogą wywołać m.in. Respiratory Syncytial Virus (RSV), wirusy paragrypy, wirusy grypy typu A oraz Streptococcus pneumoniae, Moraxella catarrhalis i Staphylococcus aureus.

Ostremu zapaleniu ucha środkowego towarzyszą nasilone objawy podmiotowe (gorączka, tętniący ból ucha, upośledzenie słuchu, czasem ból gardła) i przedmiotowe (przekrwiona, pogrubiona i uwypuklona błona bębenkowa oraz wysięk w jamie bębenkowej).

Leczenie w fazie nieżytowej obejmuje leki przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i udrażnianie trąbki słuchowej. Zgodnie z wynikami randomizowanych badań klinicznych, antybiotykoterapia ma uzasadnienie w fazie bakteryjnej, czyli po 24–48 godzinach nasilania się objawów. Zalecanym lekiem I rzutu jest amoksycylina. W większości przypadków włącza się też leczenie przeciwbólowe (ibuprofen, paracetamol), przy bólu gardła podaje się leki z benzydaminą o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym, antyseptycznym i miejscowo znieczulającym. W fazie wysiękowej i ropnej istnieją wskazania do wykonania paracentezy.

Czytaj więcej: Zapalenie ucha środkowego

Powikłania zapalenia ucha środkowego

Zapalenie może rozprzestrzeniać się przez naczynia krwionośne, błędnik i kanał łączący dół czaszki z błędnikiem (przewód słuchowy wewnętrzny) albo w wyniku resorpcji kości. Przypadki powikłań ostrych zapaleń ucha środkowego częściej stwierdza się u dzieci, powikłania przewlekłych zapaleń natomiast częściej występują u dorosłych. Wyniki badań dowodzą, że procent chorych z powikłaniami po zapaleniu ucha środkowego istotnie zmalał po wprowadzeniu antybiotykoterapii. Mimo to późne następstwa choroby nadal stanowią poważny, złożony problemem terapeutyczny.

Do powikłań wewnątrzskroniowych należą niedowłady lub porażenie nerwu twarzowego, zapalenie wyrostka sutkowatego oraz zapalenie błędnika. Powikłania wewnątrzczaszkowe obejmują ropień nadtwardówkowy, ropniak podtwardówkowy, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zakrzepowe zapalenie zatoki esowatej i ropnie mózgu.

Powikłania wewnątrzskroniowe

Najczęstszym powikłaniem ostrego zapalenia ucha środkowego jest zapalenie wyrostka sutkowatego, przebiegające z odczynem zapalnym błony śluzowej wyścielającej przestrzenie pneumatyczne wyrostka sutkowatego. Pojawia się bolesność podczas ucisku na wyrostek sutkowaty, dochodzi do obrzęku okolicy zausznej, odstawania i przesunięcia małżowiny usznej w dół. Naruszenie tkanki kostnej skutkuje utworzeniem się ropnia podokostnowego.

Do częstych powikłań ostrego zapalenia ucha środkowego należy też niedowład lub porażenie nerwu twarzowego, który manifestuje się asymetrycznym upośledzeniem funkcji nerwu twarzowego (np. niedomykaniem oka, wygładzeniem skóry czoła, obniżeniem kącika ust). Zwykle jest to następstwo obrzęku zapalnego występującego z uciskiem na nerw oraz ubytków kostnych kanału nerwu VII, przez które zakażenie przechodzi na nerw.

Zapalenie błędnika ograniczone (zazwyczaj powikłanie przewlekłego zapalenia ucha środkowego) obejmuje torebkę kostną kanału półkolistego bocznego, przebiega z zawrotami głowy, oczopląsem i postępującym zaburzeniem słuchu. W rozlanym zapaleniu błędnika dochodzi do zaburzeń równowagi, wymiotów i nagłych zaburzeń słuchu (niedosłuchu lub głuchoty). Zakażenie szerzy się przez struktury błoniaste, łączące ucho środkowe z wewnętrznym.

Zobacz także: Częste infekcje układu oddechowego

Powikłania wewnątrzczaszkowe

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych przebiega z bólem głowy, gorączką, zaburzeniami świadomości i zaburzeniami czynności mózgu. Ropień nadtwardówkowy tworzy się na skutek rozprzestrzeniania się infekcji do przestrzeni nadtwardówkowej i daje niespecyficzne objawy, jak bóle głowy w przebiegu przewlekłego zapalenia ucha środkowego, a także stan podgorączkowy oraz odstawanie i opadanie małżowiny usznej.

Ropniak podtwardówkowy wiąże się z obecnością treści ropnej w przestrzeni podtwardówkowej i prowadzi do ucisku na opony i mózg. Towarzyszą mu bóle głowy, gorączka, wymioty, napady padaczkowe oraz ubytkowe objawy neurologiczne.

Ostre zakrzepowe zapalenie zatoki esowatej przebiega z gorączką i dreszczami, tachykardią, bólami głowy, wymiotami. Ropień mózgu oznacza nagromadzenie treści ropnej w tkance mózgowej z jednoczesnym zapaleniem i powiększającym się obrzękiem. Manifestuje się zmęczeniem, osłabieniem, gorączką, zaburzeniami czucia, niedowładami, napadami padaczkowymi, bólami głowy, wymiotami.

Czytaj także: Zapalenie nagłośni – przyczyny, metody leczenia