Ropień zagardłowy – przyczyny, objawy, leczenie

Ropień zagardłowy – przyczyny

Ropień zagardłowy (abscessus retropharyngeus) występuje niezwykle rzadko. Odnotowuje się niewiele przypadków zachorowań na ropień zagardłowy o charakterze przewlekłym, a jeśli już są zgłaszane, dotyczą najczęściej pacjentów przechodzących gruźlicę trzonów kręgów szyjnych.

Zdecydowanie częściej od nich pojawiają się ostre ropnie zagardłowe zlokalizowane w tzw. węzłach Henlego – węzłach chłonnych zagardłowych obecnych w budowie anatomicznej szyi u dzieci. Węzły Henlego spełniają tę samą funkcję, co pozostałe węzły limfatyczne – filtrują limfę i biorą udział w produkowaniu przeciwciał – a także stanowią miejsce, do którego spływa chłonka (płyn tkankowy) z gardła, migdałków, jamy nosowej oraz zatok szczękowych. To właśnie w wyniku znacznego nagromadzenia się płynu tkankowego w głębokich przestrzeniach szyjnych może dojść do pojawienia się powikłań, w efekcie których powstaje ropień zagardłowy. Tego typu zakażenie jest o tyle niebezpieczne, że może przesuwać się „ku dołowi”, w kierunku klatki piersiowej, co grozi rozprzestrzenieniem się stanu zapalnego aż do śródpiersia, a tym samym niesie ryzyko poważnego zagrożenia zdrowia i życia.

Większość zakażeń głębokich przestrzeni szyi, a więc ropni przy- i zagardłowych, dotyka najczęściej dzieci poniżej 6. roku życia. Powstają one jako powikłanie zakażeń bakteryjnych okolic górnych dróg oddechowych, najczęściej anginy, zapalenia gardła, zatok czy ucha środkowego. Ma to zapewne wpływ na sezonowość występowania ropnia przestrzeni zagardłowej u dzieci, wczesną wiosną i późną jesienią, z wyraźnym wzrostem procentowym w grudniu, kiedy to odsetek hospitalizacji z powodu abscessus retropharyngeus zwykle bywa kilkakrotnie wyższy w stosunku do pozostałych miesięcy.

Przeczytaj również: Angina paciorkowcowa – objawy, leczenie, jak ją rozpoznać?

Ropień zagardłowy – objawy

Początek ostrego ropnia zagardłowego często jest bezobjawowy. Pierwsze symptomy mogące sygnalizować zmiany w obrębie głębokich przestrzeni szyi to silny ból gardła przy przełykaniu, problemy z oddychaniem, niekiedy także duszność. To, w jaki sposób ropień zagardłowy daje o sobie znać, jest uzależnione od jego lokalizacji. Kiedy ognisko zapalne jest umiejscowione w górnym obszarze gardła, wówczas najczęściej pojawiają się trudności z oddychaniem. Natomiast, kiedy naciek pojawia się w środkowych lub dolnych odcinkach, może wystąpić chrypka, stridor (świst krtaniowy), bezdech i inne dolegliwości, bywające mylnie utożsamiane z astmą.

Chociaż u większości pacjentów, u których zdiagnozowano ropień zagardłowy, pojawiało się powiększenie węzłów chłonnych, silny ból gardła i wysoka gorączka z dreszczami, tak naprawdę nie ma jednoznacznie określonych patognomonicznych objawów tej choroby. Brak charakterystycznych symptomów jest ściśle związany z położeniem anatomicznym tego rodzaju nacieków. Ponieważ ropnie zagardłowe znajdują się po tylnej stronie gardła i są odgrodzone od tkanek powierzchownych mięśniami i powięziami, mogą przez długi czas zostać nierozpoznane i skutkować, jak już zostało wspomniane, pogłębieniem zakażenia aż do śródpiersia, prowadzącym do zagrożenia zdrowia i życia.

Ropień zagardłowy – możliwe objawy:

• wysoka gorączka i dreszcze;
• powiększone węzły chłonne szyjne;
• silny ból gardła, utrudniający przełykanie;
• niechęć do jedzenia i picia;
• problemy z oddychaniem;
• ograniczenie ruchomości szyi, sztywność karku, przymusowe ustawienie głowy;
• szczękościsk.

Ropień zagardłowy – leczenie

W leczeniu ropnia zagardłowego najważniejsza jest wczesna diagnoza. Niestety szybkie dostrzeżenie nacieków z tylnej strony gardła jest dość trudne, z jednej strony ze względu na głębokie ulokowanie zmian ogniskowych, z drugiej na brak ich zewnętrznej manifestacji. Objawami wskazującymi na ropień zagardłowy są uwypuklenie tylnej ściany gardła w badaniu laryngologicznym, powiększenie węzłów chłonnych szyjnych, ból gardła, problemy z połykaniem, gorączka i dreszcze, a także dane z wywiadu – przebyta uprzednio infekcja górnych dróg oddechowych. Jednak dla uzyskania pełnego obrazu konieczne jest rozszerzenie diagnostyki o badania obrazowe – głównie tomografii komputerowej (TK) z kontrastem.

Leczenie ropnia zagardłowego ostrego przebiega inaczej niż leczenie ropnia przewlekłego. W pierwszym przypadku terapia zwykle przebiega dwutorowo, łącząc zabieg chirurgiczny z antybiotykoterapią. Nacięcie przeprowadza się zwykle od strony jamy ustnej aż do uzyskania treści ropnej, którą odprowadza się przy pomocy drenażu. Następnie kieruje się uzyskany materiał do badania mikrobiologicznego, pozwalającego określić jakie bakterie są przyczyną zakażenia i dobrać odpowiedni antybiotyk. Najczęściej za ropnie przy- i zagardłowe odpowiedzialne są szczepy gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) lub paciorkowca beta-hemolizującego (Streptococcus pyogenes).

W drugim przypadku, czyli przy ropniach przewlekłych, główny nacisk kładzie się na leczenie przyczynowe, a więc zwalczanie gruźlicy. W określonych przypadkach wykonywane jest punktowanie nacieku w jego górnym biegunie.

Ponieważ ropnie przestrzeni głębokich szyi są zmianą, która może zagrażać zdrowiu i życiu, każdorazowo stanowią podstawę do hospitalizacji. Leczenie ropni zagardłowych odbywa się w szpitalnych oddziałach laryngologicznych i trwa przeciętnie od 10 do 14 dni.

Zobacz także: Angina to wirus czy bakteria? Jak sobie z nią radzić?

• M. Zalesska-Kręcicka: Zarys otolaryngologii: podręcznik dla studentów i lekarzy, Wrocław, Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, 2008, s. 177-78