Bolesne ząbkowanie u dziecka

Okres płodowy i poporodowy

Zęby mleczne zaczynają rozwijać się ok. 4. tygodnia życia płodowego. Najpierw tworzy się pierwotna listewka zębowa, z której 3 tygodnie później powstają zawiązki zębowe mleczne (w liczbie 20). Do momentu ząbkowania zawiązki znajdują się w pozycji wargowej. 16-17 tydzień życia płodowego to zazwyczaj początek mineralizacji (uwapnienia) zawiązków zębów mlecznych.

W rzadkich przypadkach noworodki przychodzą na świat z wyrzniętymi ząbkami lub ząbki wyrzynają im się krótko po porodzie. Wywołuje to szereg problemów. Matka cierpi z powodu uszkodzeń brodawki sutkowej (przy karmieniu), maluch rani sobie język, rozwijają się stany zapalne dziąseł itp. Poza tym, zęby wrodzone z reguły są luźno związane z dziąsłem i istnieje ryzyko ich wypadania, (co grozi zakrztuszeniem). W takich sytuacjach rozważa się usunięcie zęba niedługo po urodzeniu.

Wyrzynanie zębów mlecznych u każdego dziecka może przebiegać nieco inaczej. U niektórych maluchów pierwsze ząbki pojawiają się nawet w wieku 4 miesięcy, ale wielu rodziców na ten moment czeka dłużej. Aktualnie zauważa się tendencję do tzw. opóźnionego ząbkowania.

Fazy ząbkowania u dziecka

Wyrzynanie zębów mlecznych to proces stadialny. Miejsce i kolejność wyrastania ząbków są ustalone, ale zdarzają się nieznaczne odstępstwa od przyjętych norm, które nie powinny budzić niepokoju. Podczas ząbkowania zawiązki kolejnych zębów mlecznych stopniowo przesuwają się z kości szczęki i żuchwy do pozycji funkcjonalnej zgryzowej w jamie ustnej.

Pierwsze ząbki (na ogół dolne siekacze centralne – „jedynki”) wyrzynają się w wieku 6-8 miesięcy. Zgodnie z tzw. kalendarzem ząbkowania, kolejnych par można spodziewać się co ok. 2 miesiące w następującej kolejności: górne siekacze centralne, dolne i górne siekacze boczne, pierwsze trzonowce, kły, drugie trzonowce. Zwykle zdrowe maluchy w wieku 2 lat mają już wyrzniętych 20 ząbków mlecznych, co oznacza, że ząbkowanie dobiegło końca.

Wyróżnia się 3 kolejne fazy wyrzynania zębów. W fazie przederupcyjnej ząbka jeszcze nie widać, ale zawiązek przesuwa się w kierunku jamy ustnej. Faza przedfunkcyjna obejmuje czas od momentu ukazania się korony zęba do chwili kontaktu zęba z zębem przeciwstawnym. Faza funkcyjna to koniec rozwoju korzenia i kieszonki dziąsłowej.

Zobacz również: Ząbkowanie u niemowląt – jak je przetrwać?

Bolesne ząbkowanie u dziecka – objawy

Bolesne ząbkowanie nie obejmuje całego okresu wyrzynania się zębów mlecznych. U większości dzieci dokuczliwe objawy towarzyszą pierwszym paru ząbkom.

Zdarza się, że kolejne zęby przebijają dziąsła niemowlęcia, nie wywołując żadnego poważniejszego dyskomfortu. W wielu przypadkach jednak pojawiają się dolegliwości towarzyszce ząbkowaniu. Do najczęściej spotykanych zaburzeń ogólnych zalicza się przejściowe obniżenie odporności dziecka i stres. Pojawiają się: brak łaknienia, podwyższona temperatura ciała, nadmierne ślinienie się, infekcje, biegunki lub zaparcia. Stany pobudliwości nerwowej zwykle nasilają się w nocy i prowadzą do zaburzeń snu. Maluchy odczuwają silną potrzebę wkładania do ust, żucia i gryzienia twardszych przedmiotów.

Do objawów miejscowych należą zaczerwienienie, obrzęki, czasem stan zapalny dziąsła w okolicach wyrzynania się zęba. Zaniedbane zapalenie może prowadzić do zakażenia i zapalenia mieszka zębowego, (które może dalej się rozwijać). W pewnych przypadkach nad jeszcze niewidocznym zębem śluzówka ulega zasinieniu, co świadczy o utworzeniu krwiaka, który powinien samoistnie pęknąć.

Przeczytaj także: Pleśniawki – popularne infekcje w obrębie jamy ustnej

Sposoby łagodzenia bolesnego ząbkowania u dziecka

Powinno się informować rodziców, że o higienę jamy ustnej należy dbać od 1. miesiąca życia malucha. Warto wybrać się do stomatologa dziecięcego, który oceni stan jamy ustnej i udzieli odpowiednich wskazówek nt. właściwych zabiegów higienicznych. Przed ząbkowaniem zaleca się buzię dziecka przemywać wacikiem z jałowej gazy, umoczonym w przegotowanej wodzie. Gdy pojawiają się pierwsze zęby mleczne, trzeba czyścić je 2 razy dziennie za pomocą małej, miękkiej szczoteczki, używając pasty stosownej do wieku, z niedużą zwartością fluoru.

Lepiej unikać w diecie niemowląt słodyczy i słodkich napojów. Należy zachęcać dzieci do przyjmowania pokarmów bogatych w wapń, fosfor, witaminę C. Dolegliwości okresu ząbkowania łagodzi delikatny masaż dziąseł nad jeszcze niewyrzniętym ząbkiem. Można podawać maluchowi do gryzienia czysty, lekko schłodzony gryzak dla niemowląt.

Ulgę przynoszą preparaty do aplikacji miejscowej na dziąsła. Zaleca się np. aerozole z benzydaminą, które działają znieczulająco, przeciwbólowo, przeciwzapalnie, redukując przekrwienie i obrzęk dziąseł. Istnieją też wyciągi z rumianku do zakraplania bezpośrednio do jamy ustnej. Nie powinno się podawać ząbkującym maluchom leków przeciwbólowych o działaniu ogólnoustrojowym. (Wszystkie leki dla niemowląt i małych dzieci przed zastosowaniem zaleca się skonsultować z pediatrą.)

Do lekarza należy zgłosić się z maluchem, u którego w trakcie ząbkowania wystąpiła gorączka równa lub wyższa 38 st. C. Wizytę u specjalisty zaleca się, gdy dolegliwości nie ustępują po kilku dniach lub (zamiast łagodnieć) intensyfikują się. Diagnozy wymagają objawy typu: ból ucha, biegunka, wysypka i zły stan ogólny (nie zawsze odpowiada za nie ząbkowanie). Rodzice dziecka, u którego w 15. miesiącu życia nie wyrznął się żaden ząbek, powinni zasięgnąć porady pediatry.

Sprawdź również: Ból po usunięciu zęba – jak sobie z nim radzić?