31 lipca 2019

Zapalenie tchawicy u dziecka – co musisz o nim wiedzieć?

Skąd bierze się zapalenie tchawicy u dziecka?

Głównym czynnikiem etiologicznym wywołującym zapalenie tchawicy są wirusy. Szacuje się, że ponad 40% zachorowań jest spowodowanych wirusem paragrypy typu 1, który jest szczególnie aktywny w okresie jesienno-zimowym. Wirusy paragrypy typu 2 i 3 atakują raczej sporadycznie, ale przyczyniają się do znacznie cięższego przebiegu choroby. Wśród innych drobnoustrojów odpowiedzialnych za zapalenie tchawicy u dzieci znajdują się adenowirusy i wirus RSV, dla których typowym jest, że przynoszą nasilone objawy bardziej ze strony dolnych niż górnych dróg oddechowych. Za przyczynę stanu zapalnego w tchawicy uznaje się także ludzkiego koronawirusa NL63, który został wyodrębniony stosunkowo niedawno, bo w 2004 roku. Do naprawdę rzadkich, aczkolwiek wartych uwagi czynników etiologicznych, należą tu wirus odry i wirus grypy typu A. O tym pierwszym wirusie należy wspomnieć zwłaszcza dlatego, że w ostatnim czasie w całej Europie odnotowuje się stały wzrost zachorowań na odrę. O tym drugim, ponieważ, kiedy zapalenie tchawicy spotyka się z grypą, choroba nabiera ostrego charakteru, wymagającego często długotrwałej hospitalizacji.

Bardzo rzadko zapalenie tchawicy u dzieci ma podłoże bakteryjne. Jeśli pojawia się infekcja o takiej etiologii, najczęściej jest wywołana przez bakterie atypowe Chlamydia pneumoniae i Mycoplasma pneumoniae. To jednak przypadki epizodyczne. Znacznie częściej dochodzi do nadkażenia bakteryjnego, które pojawia się w konsekwencji przewlekłego stanu zapalnego. Zapalenie oskrzeli, krtani czy uszu, będące zakażeniem wtórnym, jest wynikiem inkubacji takich patogenów, jak Streptococcus pyogenes, Streptococcus pneumoniae i Staphylococcus aureus.

Chociaż zapalenie tchawicy diagnozowane jest u pacjentów w każdym wieku, na tę chorobę zapadają najczęściej dzieci przed piątym rokiem życia. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że dzieci mają mniejszą średnicę dróg oddechowych, co sprzyja namnażaniu chorobotwórczych drobnoustrojów, a tym samym rozprzestrzenianiu się stanu zapalnego. Warto ponadto nadmienić, że zapalenie tchawicy bardzo często przebiega razem z zapaleniem krtani lub oskrzeli, gdyż to narządy położone w bliskiej od siebie odległości. Tchawica znajduje się w środkowym odcinku układu oddechowego – jej początek stanowi przedłużenie krtani, a koniec przechodzi w oskrzela główne, prawe i lewe. Gdy stan zapalny obejmuje nie jeden, ale kilka elementów układu oddechowego, wówczas mówi się o tzw. zespole krupu. Jednostki chorobowe z kręgu krupu, a zwłaszcza podgłośniowe zapalenie krtani, również najczęściej dotykają dzieci najmłodsze – w wieku od sześciu miesięcy do trzech lat.

Przeczytaj również: Jak leczyć zapalenie tchawicy?

Jakie ma objawy i ile trwa zapalenie tchawicy u dzieci?

Początkowo zapalenie tchawicy u dzieci objawia się bardzo podobnie do „zwykłego przeziębienia”, ponieważ choroba rozwija się w sposób typowy dla większości infekcji górnych dróg oddechowych. Pierwsze symptomy to poza nieżytem nosa, kaszel, chrypka, ból gardła, niekiedy także lekko podniesiona temperatura ciała. Tego typu objawy nie są alarmujące, przez co bywają błędnie utożsamiane z charakterystycznymi dla danego okresu chorobami wirusowymi.

Zapalenie tchawicy u dziecka może przebiegać ze skrajnie różnym nasileniem. U jednych postęp choroby nie wykracza poza wyżej wymienione objawy. W takich przypadkach infekcję w późniejszej fazie rozwoju manifestuje „szczekający” kaszel, chrypka oraz ewentualnie stan podgorączkowy. Taki postęp choroby ma charakter samoograniczający się, a wszelkie dolegliwości zwykle ustępują po kilku dniach. Natomiast u innych dzieci zapalenie tchawicy może przybrać ostrą postać, charakteryzującą się postępującą niedrożnością, mogącą prowadzić do ciężkiej niewydolności oddechowej, sinicy, wzrastającego niepokoju, a w efekcie niedotlenienia także przyspieszonej akcji serca. Przy takich objawach zapalenie tchawicy u dziecka wymaga natychmiastowej interwencji i leczenia w trybie hospitalizacji.

Rozróżnienie stopnia nasilenia objawów, jakie przynosi zapalenie tchawicy u dziecka, nie zawsze jest proste, szczególnie dlatego, że trudno przewidzieć progresję zmian chorobowych. A od tej oceny uwarunkowane jest dalsze postępowanie terapeutycznie. Dla odróżnienia ciężkiego przebiegu choroby od tego umiarkowanego czy lekkiego, pediatrzy mogą posługiwać się skalą Westleya, uwzględniającą następujące kryteria:

świadomość,
sinicę,
stridor, czyli świst krtaniowy.
przepływ wdechowy powietrza,
zaciąganie międzyżebrzy.

Dzięki połączeniu wyniku otrzymanego ze skali Westleya z obrazem klinicznym otrzymuje się ocenę nasilenia objawów:

0-2 w skali Westleya oraz łagodny kaszel, brak stridoru w spoczynku i brak lub łagodne wciąganie międzyżebrzy wskazują na łagodny obraz choroby;
3-5 w skali Westleya oraz częsty kaszel, słyszalny stridor w spoczynku, wciąganie międzyżebrzy w spoczynku i ewentualnie niewielki niepokój lub pobudzenie świadczą o umiarkowanym przebiegu infekcji;
6-11 w skali Westleya oraz częsty, „szczekający” kaszel, wyraźny stridor, widoczne, znaczne wciąganie klatki piersiowej, niepokój lub pobudzenie oznaczają ciężki przebieg choroby;
>12 w skali Westleya oraz „szczekający” kaszel, wyraźny stridor w spoczynku, wciąganie ścian klatki piersiowej, letarg lub zaburzenia świadomości, znaczna sinica to objawy zagrażające ostrej niewydolności wydechowej.

Na czym polega leczenie zapalenia tchawicy u dziecka?

To, jak leczy się zapalenie tchawicy u dziecka, zależy od kilku czynników. Przede wszystkim, jak już zostało wspomniane, pediatra musi określić stopień nasilenia objawów choroby, a następnie upewnić się, co do jej etiologii. Ponieważ zapalenie tchawicy często wiąże się również z innymi stanami zapalnymi, należy ponadto wykluczyć występowanie współobecnych zakażeń oraz jednostek chorobowych z kręgu krupu.

Generalnie do leczenia ostrego zapalenia tchawicy i krtani u dziecka w Polsce stosuje się glikokortykosteroidy, które można podać w formie wziewnej, doustnej lub dożylnej. Chociaż wszystkie z tych sposobów podania leku są tak samo skuteczne – żadne z nich nie wykazuje przewagi klinicznej – lekarze są zgodni, że najlepszą metodą dla dzieci okazuje się nebulizacja. Jej atutem jest to, że nie wymaga specjalnej współpracy pacjenta (dziecko nie musi połykać tabletki ani syropu), a przy tym wyklucza ryzyko zachłyśnięcia, jakie pojawia się przy tak typowych dla zapalenia tchawicy duszności i kaszlu. Terapia lekami steroidowymi często jest wspierana farmakologicznie oraz poprzez działania zachowawcze. Pomocna w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych jest inhalacja z soli fizjologicznej lub olejków eterycznych. Uciążliwy kaszel wycisza się poprzez podanie przeciwzapalnych leków przeciwkaszlowych. W razie wystąpienia gorączki konieczne jest również wdrożenie leków przeciwgorączkowych. Trzeba pamiętać, żeby zareagować od razu, kiedy ciepłota ciała dziecka osiągnie 38,5 stopnia C i podać mu w odpowiedniej dawce ibuprofen lub paracetamol. Przy takiej gorączce temperatura szybko się podnosi, a przy >40 stopniach C może wystąpić nie tylko niepokój i rozdrażnienie, lecz także nasilenie problemów z oddychaniem, drgawki, a w skrajnych przypadkach nawet utrata świadomości.

Z domowych sposobów na zapalenie tchawicy u dzieci należy wskazać przede wszystkim wszelkie metody, które pomogą udrożnić drogi oddechowe. Są to więc zarówno ziołowe inhalacje, nawilżanie powietrza, jak i częste wietrzenie pokoju. Bardzo ważną rolę w leczeniu chorób wirusowych odgrywa nawodnienie. Dzięki przyjmowaniu zwiększonej liczby płynów można nieco przyspieszyć pozbywanie się z organizmu chorobotwórczych drobnoustrojów. Ponadto istotne jest, aby odizolować chorego od wszelkich bodźców drażniących, szczególnie dymu papierosowego. A czy można wychodzić na dwór z dzieckiem chorym na zapalenie tchawicy? Nawet kiedy choroba przebiega łagodnie, warto zostawić pociechę na kilka dni w domu. Zapalenie tchawicy u dzieci najczęściej wywołują wirusy, które przenoszone są drogą kropelkową, co wyjaśnia konieczność ograniczenia kontaktów chorego z otoczeniem.

Stosowanie antybiotykoterapii na zapalenie tchawicy u dzieci to raczej rzadkość, ze względu na nikłe prawdopodobieństwo infekcji bakteryjnej. Antybiotyki wdrażane są głównie wtedy, gdy lekarz ma pewność, że choroba ma pierwotną etiologię bakteryjną lub doszło do nadkażenia bakteryjnego, co zdarza się niestety zdecydowanie częściej i stanowi następstwo utrzymującego się stanu zapalnego. Kiedy żadne leczenie nie przynosi poprawy albo występuje nawracające zapalenie krtani i tchawicy u dziecka, należy podjąć leczenie specjalistyczne, gdyż w takich przypadkach niezbędna jest ocena laryngologiczna chorego odcinka układu oddechowego.

Zobacz także: Diagnostyka i postępowanie w przypadku zapalenia nagłośni

Zespół krupu – aktualny stan wiedzy, dr hab. n. med. Adam J. Sybilski, prof. dr. hab. n. med. Bolesław Samoliński, „Terapia”, nr specjalny 8/2018, [dostęp 17.07.2019] dostępne w Internecie: https://terapia.com.pl/files/Zespol%20krupu%20-%20aktualny%20stan%20wiedzy.pdf